جهت مطالعه متن اصلی این‌جا کلیک کنید.
در دنیای معاصر، برای دولت‌های دمکراتیک که تلاش دارند امور کشور براساس نیازهای مردم مدیریت شود، موضوع «نظرسنجی» جزو ضرورت‌هاست و اگر این نظرسنجی‌ها براساس موازین علمی صورت گیرد، بی‌شک آیینه تمام‌نمای خواسته‌های مردم بوده و مدیران می‌توانند به استناد آن برای کشور تصمیم‌گیری کنند.
در دنیای معاصر، برای دولت‌های دمکراتیک که تلاش دارند امور کشور براساس نیازهای مردم مدیریت شود، موضوع «نظرسنجی» جزو ضرورت‌هاست و اگر این نظرسنجی‌ها براساس موازین علمی صورت گیرد، بی‌شک آیینه تمام‌نمای خواسته‌های مردم بوده و مدیران می‌توانند به استناد آن برای کشور تصمیم‌گیری کنند. از این روست انجام نظرسنجی‌های گسترده از ویژگی‌های برجسته جوامع پیشرفته است. درخصوص انجام مطالعات و برنامه‌ریزی‌های لازم در این زمینه سراغ محمد آقاسی، مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها که سالهاست در سنجش افکارعمومی مشغول فعالیت است، رفتیم تا درخصوص تأثیر کار پژوهش و نظرسنجی در جامعه و به‌ویژه در کنار کار رسانه‌ها بیشتر برایمان توضیح دهند.
* *
محمد آقاسی، مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها درخصوص نقش و تأثیر کار تحقیق و پژوهش در دنیای امروز می‌گوید: «ما پیش از اینکه بخواهیم پژوهشی انجام دهیم باید درنظر داشته باشیم در یک دوره جدیدی زندگی می‌کنیم. در این دوره جدید مردم عادی هم از مخاطب عادی به کاربر تبدیل شده‌اند و خودشان هم اقدام به تولید پیام و یا حتی خبر می‌کنند. لزوما این کارشان تخصصی هم نیست و حتی ممکن است مرجعیت هم نداشته باشد اما این خبر یا پیام تولید شده و با قدرت فراوان در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی تکثیر می‌شود. ما باید درک کنیم که در این موقعیت هستیم و با این نگاه و این فهم باید در حوزه‌های مختلف پژوهش صورت بگیرد. من در حدود یک سالی که این مسئولیت را در وزارت ارشاد به عهده داشتم، وقتی دقت می‌کنم می‌بینم در حوزه‌های مختلف ارتباطات و رسانه‌ها آنگونه که نیاز آن بوده پژوهش انجام نشده است.»
او در ادامه اذعان دارد که این پژوهش باید برش‌های مختلفی داشته باشد و در توضیح آن می‌گوید: «در یک برش ما نیاز داریم به موضوعات رسانه‌ای بپردازیم. برای مثال همانگونه که عرض کردم در این جهان مجازی و رسانه‌ای‌شده ما چه کار باید کنیم و چطور باید خبر تولید کنیم؟ در این جهان مجازی‌شده با اقلیم و فرهنگ ایرانی چگونه باید اقدام کنیم؟ اینها موضوعاتی است که به آن منسجم، سیاستگذارانه و با نگاه حکمرانی پرداخته نشده است. یا موضوعاتی چون هوش مصنوعی که بسیاری از مسائل را تحت‌تأثیر خود قرار داده و قرار خواهد داد. تعاملات پژوهشی در این حوزه می‌تواند کمک بسزایی کند و مسائلی از این دست.»
لزوم تحقیق در زمینه ذائقه مصرف در آینده
او به بخش‌های دیگری از سرفصل‌های تحقیقات اشاره کرده و می‌گوید: «برش بعدی برای کار پژوهش، می‌تواند مصرف رسانه باشد. اینکه مردم ما چه چیزی را مصرف می‌کنند؟ ذائقه مصرف در حال حاضر به چه سمت و سویی رفته و ذائقه مصرف در آینده به چه سمت و سویی خواهد رفت؟ حوزه دیگر تحقیقات می‌تواند حوزه تولیدکننده‌های رسانه باشد؛ بخش دیگر هم که ما در حال حاضر در این مرکز در خدمت خبرنگاران و نویسندگان مطبوعات هستیم و باید دید که چه اقداماتی نیاز است. در این حوزه به‌طور منسجم باید کار پژوهش انجام شود.»
وجود شکاف میان رشته‌های ارتباطات دانشگاه‌ها و لایه‌های مختلف حکمرانی
دکتر آقاسی که پیش‌تر دبیر ستاد فرهنگ دبیرخانه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی بوده معتقد است که در این مسیر حداقل با ۲ مشکل سیاستگذارانه روبه‌رو هستیم و تشریح می‌کند: «مشکل نخست اینکه میان رشته‌های ارتباطات دانشگاه‌ها و حیطه حکمروایی مثل وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی یا مراکز دیگر پیوند خوبی برقرار نشده است. این یک ضعف جدی است که دانشگاه در کنار حوزه حاکمیتی رسانه نیست. اینها از هم فاصله گرفته‌اند و باید این شکاف پر شود. البته این یک شکاف اجتماعی نیست بلکه شکاف مرتبط با برنامه‌ریزی و سیاستگذاری است. به‌عبارتی معمولاً کسانی که در دانشگاه‌های ارتباطات و رسانه تحصیل می‌کنند، در رسانه‌های کشور مشغول به‌کار نمی‌شوند و به کارهای دیگر می‌پردازند. از طرفی دانشگاه‌ها نمی‌دانند که ما چه خلأهایی در نظام برنامه‌ریزی کشور داریم که آنها را پر کنند. یک اقدام دیگری که نیاز است صورت بگیرد ایجاد همگرایی بین بخش‌های رسانه‌ای حاکمیت است. اگر این اقدام هم باشد ما می‌توانیم پژوهش‌های بهتر انجام دهیم. اینطور نباشد که مجموعه‌ای مثل وزارت ارشاد مستقلا برای خودش کارهای انجام دهد و مراکز یا رسانه‌های دیگر هم برای خودشان کارهایی انجام دهند. بعضا هم از پژوهش‌های یکدیگر باخبر نباشند. این موضوع یکسری نارسایی‌هایی در حوزه پژوهش ارتباطات در کشور ایجاد می‌کند.»
مراکز نظرسنجی در کنار رسانه‌ها باید برونداد داشته باشند
او که ۷ سال مسئول مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران(ایسپا) بوده در ادامه به راه‌اندازی مراکز نظرسنجی در کنار رسانه‌ها اشاره کرده و می‌گوید: «در تمام دنیا کنار مؤسسات رسانه‌ای، مراکز نظرسنجی و پژوهشی فعال هستند و اقدام بسیار خوبی است اما مهم این است این اقدام تجربه‌شده را در راستای ارتقای رسانه به‌کار بگیریم. اساسا من به‌عنوان یک محقق، از فعالیت هر مجموعه پژوهشی یا نظرسنجی که در کنار مطبوعات باشد استقبال می‌کنم و دوست دارم که فعالیت‌شان گسترده‌تر هم شود. اما وقتی خوشحالی امثال بنده معنی واقعی پیدا می‌کند که این مرکز پژوهشی به معنی واقعی کلمه برونداد هم داشته باشد و صرفا یک تابلو نباشد. من این را به مؤسسه همشهری و مرکز افکارسنجی که به تازگی راه‌اندازی کرده نمی‌گویم. در جاهای دیگر هم می‌بینم که اقدام به راه‌اندازی چنین مراکز نظرسنجی کردند؛ یعنی ما فقط تابلوی نظرسنجی یا پژوهش نداشته نباشیم و واقعا در حوزه‌ای که پژوهش می‌شود کاری صورت بگیرد. لذا خود مجموعه همشهری هم می‌تواند ارزیابی کند که آیا در این حوزه‌ای که نظرسنجی شده، برونداد داشتم یا نه؟ اگر برونداد دارد باید این مسیر را ادامه دهد. البته به لحاظ فنی نظراتی هم دارم که یک مجموعه نظرسنجی موفق چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد اما مجال صحبت در این مصاحبه نیست.»
ناگفته نماند به تازگی کتاب مجموعه شعر «دالی‌های دل» از این نویسنده توسط نشر نیستان وارد بازار نشر شده است. آقاسی از دیگر تالیفات تازه خود خبر می‌دهد و می‌گوید: «دو داستان کوتاه نوشتم که به تازگی به اتمام رسیده که به‌زودی برای شرکت در چند جشنواره ارسال خواهم کرد. کتاب دیگری با عنوان «ارتش آباد» را آغاز کردم. امیدوارم که به سرانجام برسد و این کتاب در حوزه داستان است. در بخش کارهای علمی هم کتابی در حوزه نظرسنجی آماده کرده‌ام.»